
01 Gru Matura z biologii – Plan działania cz.4
Cześć! Oto kolejna, czwarta już część planu działania, dzięki któremu będziesz wiedzieć jak rozłożyć sobie naukę przed maturą. Mam nadzieję, że trzy poprzednie są już opanowane i w nowy rok wejdziesz z poczuciem dobrze spełnionego obowiązku, a nie kacem wywołanym nadmiernym opi…obijaniem się.
Do matury zostało 5 miesięcy, więc warto już teraz na poważnie zabrać się do roboty. Koniec z wymówkami i odkładaniem na potem. Nie czekaj do nowego roku, nie czekaj do poniedziałku czy pełnej godziny. Sprawdź gdzie jesteś z wiedzą teraz i jeśli któryś z poniższych tematów jest ci obcy postaraj się go szybko opanować. Na osłodę wspomnę, że tematy na najbliższy miesiąc poświęcone są anatomii, tak więc nauka powinna być bardziej ludzka 🙂
Plan w formie pliku pdf znajduje się na naszej grupie wewnętrznej na FB “Matura 2021 – Powtórka z biologii” w zakładce Pliki.
Życzę miłej i owocnej nauki 🙂
Plan działania (1.12 – 1.01)
opracowała Anna Gajos
BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA
1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów).
- rozpoznawać (na ilustracji, rysunku, według opisu itd.) tkanki budujące ciało człowieka oraz podać ich funkcję i lokalizację w organizmie człowieka
- przedstawić układy narządów człowieka oraz określić ich podstawowe funkcje, wykazując cechy budowy narządów będące ich adaptacją do pełnionych funkcji
- przedstawić powiązania strukturalne i funkcjonalne między narządami w obrębie poszczególnych układów oraz między układami
2. Homeostaza organizmu człowieka
- przedstawić mechanizmy i narządy odpowiedzialne za utrzymanie wybranych parametrów środowiska wewnętrznego na określonym poziomie (wyjaśnić regulację stałej temperatury ciała, rolę stałości składu płynów ustrojowych, np. stężenia glukozy we krwi, stałości ciśnienia krwi)
- określić czynniki wpływające na zaburzenie homeostazy organizmu (stres, szkodliwe substancje, w tym narkotyki, nadużywanie leków i niektórych używek, biologiczne czynniki chorobotwórcze)
- wymienić przyczyny schorzeń poszczególnych układów (pokarmowy, oddechowy, krwionośny, nerwowy, narządy zmysłów) i przedstawia zasady profilaktyki w tym zakresie
3. Układ ruchu
- analizować budowę szkieletu człowieka oraz różnych połączeń kości (stawy, szwy, chrząstkozrosty) pod względem pełnionej funkcji oraz wymienić ich przykłady
- przedstawić antagonizm pracy mięśni szkieletowych
- porównać budowę i działanie mięśni gładkich, poprzecznie prążkowanych szkieletowych oraz mięśnia sercowego
- wymienić główne grupy mięśni człowieka oraz określić czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała
- przedstawić budowę i wyjaśnić mechanizm skurczu sarkomeru
- analizować procesy pozyskiwania energii w mięśniach (rola fosfokreatyny, oddychanie beztlenowe, rola mioglobiny, oddychanie tlenowe) i wyjaśnić mechanizm powstawania deficytu tlenowego
- analizować związek pomiędzy systematyczną aktywnością fizyczną a gęstością masy kostnej i prawidłowym stanem układu ruchu
4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych
- omówić budowę poszczególnych elementów układu pokarmowego oraz przedstawić związek pomiędzy budową a pełnioną funkcją
- podać źródła, funkcje i wyjaśnić znaczenie składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu ze szczególnym uwzględnieniem roli witamin, soli mineralnych, aminokwasów egzogennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika
- przedstawić i porównać proces trawienia, wchłaniania i transportu białek, cukrów i tłuszczów
- analizować potrzeby energetyczne organizmu oraz porównać, uporządkować wybrane formy aktywności fizycznej pod względem zapotrzebowania na energię
- analizować związek pomiędzy dietą i trybem życia a stanem zdrowia (otyłość i jej następstwa zdrowotne, cukrzyca, anoreksja, bulimia)
5. Układ oddechowy
- opisać budowę i funkcje narządów wchodzących w skład układu oddechowego
- wyjaśnić znaczenie oddychania tlenowego dla organizmu
- przedstawić mechanizm wymiany gazowej w tkankach i w płucach oraz określić rolę klatki piersiowej i przepony w tym procesie
- określić rolę krwi w transporcie tlenu i dwutlenku węgla
- analizować wpływ czynników zewnętrznych na stan i funkcjonowanie układu oddechowego (alergie, bierne i czynne palenie tytoniu, pyłowe zanieczyszczenia powietrza)
6. Układ krwionośny
- scharakteryzować budowę serca i naczyń krwionośnych, wskazać ich cechy adaptacyjne do pełnionych funkcji
- wykazać współdziałanie układu krwionośnego z innymi układami (limfatycznym, pokarmowym, wydalniczym, dokrewnym)
- przedstawić krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym (z uwzględnieniem przystosowania w budowie naczyń krwionośnych i występowania różnych rodzajów sieci naczyń włosowatych)
- scharakteryzować funkcje poszczególnych składników krwi (krwinki, płytki, przeciwciała)
- przedstawić główne grupy krwi w układzie AB0 oraz czynnik Rh
- analizować związek pomiędzy dietą i trybem życia a stanem i funkcjonowaniem układu krwionośnego (miażdżyca, zawał serca, żylaki)
7. Układ odpornościowy
- opisać elementy układu odpornościowego człowieka
- przedstawić reakcję odpornościową humoralną i komórkową, swoistą i nieswoistą
- wyjaśnić, co to jest konflikt serologiczny i zgodność tkankowa
- przedstawić immunologiczne podłoże alergii, wymienić najczęstsze alergeny (roztocza, pyłki, arachidy itd.)
- opisać sytuacje, w których występuje niedobór odporności (immunosupresja po przeszczepach, AIDS itd.), i przedstawić związane z tym zagrożenia
- wyjaśnić, co to są choroby autoimmunizacyjne, podać przykłady takich chorób
8. Układ wydalniczy
- wyjaśnić istotę procesu wydalania oraz wymienić substancje, które są wydalane z organizmu człowieka
- przedstawić budowę i funkcję poszczególnych narządów układu wydalniczego (nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa)
- wykazać związek między budową nerki a pełnioną funkcją
- przedstawić sposób funkcjonowania nefronu oraz porównać składniki moczu pierwotnego i ostatecznego
- wyjaśnić, na czym polega niewydolność nerek i na czym polega dializa
9. Układ nerwowy
- opisać budowę i funkcje mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów
- przedstawić rolę układu autonomicznego współczulnego i przywspółczulnego
- przedstawić istotę procesu powstawania i przewodzenia impulsu nerwowego
- wymienić przykłady i opisać rolę przekaźników nerwowych w komunikacji w układzie nerwowym
- opisać łuk odruchowy oraz wymienić rodzaje odruchów i przedstawić rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się
- wykazać kontrolno-integracyjną rolę mózgu, z uwzględnieniem funkcji jego części: kory, poszczególnych płatów, hipokampu
- przedstawić lokalizację i rolę ośrodków korowych
- przedstawić biologiczne znaczenie snu
10. Narządy zmysłów
- sklasyfikować receptory ze względu na rodzaj bodźca, przedstawić ich funkcje oraz przedstawić lokalizację receptorów w organizmie człowieka
- przedstawić budowę oka i ucha oraz wyjaśnić sposób ich działania (omówić drogę bodźca)
- przedstawić budowę i określić rolę błędnika, zmysłu smaku i węchu
- przedstawić podstawowe zasady higieny narządu wzroku i słuchu
11. Budowa i funkcje skóry
- opisać budowę skóry i wykazać zależność pomiędzy budową a funkcjami skóry (ochronna, termoregulacyjna, wydzielnicza, zmysłowa)
- przedstawić podstawowe zasady profilaktyki chorób skóry (trądzik, kontrola zmian skórnych, wpływ promieniowania UV na stan skóry i rozwój chorób nowotworowych skóry)
12. Układ dokrewny
- klasyfikować hormony według kryterium budowy chemicznej oraz przedstawić wpływ hormonów peptydowych i sterydowych na komórki docelowe
- wymienić gruczoły dokrewne, podać ich lokalizację i przedstawić ich rolę w regulacji procesów życiowych
- wyjaśnić mechanizmy homeostazy (w tym mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego i dodatniego) i objaśnić popierają się przykładami wpływ hormonów na jej utrzymanie
- wykazać nadrzędną rolę podwzgórza i przysadki mózgowej w regulacji hormonalnej (opisać mechanizm sprzężenia zwrotnego między przysadką mózgową a gruczołem podległym na przykładzie tarczycy)
- wyjaśnić mechanizm antagonistycznego działania niektórych hormonów na przy kładzie insuliny i glukagonu oraz kalcytoniny i parathormonu
- wyjaśnić działanie adrenaliny i podać przykłady sytuacji, w których jest ona wydzielana
- analizować działanie hormonów odpowiedzialnych za dojrzewanie i rozród człowieka
- podać przykłady hormonów tkankowych (gastryna, erytropoetyna) i ich roli w organizmie
13. Układ rozrodczy i rozwój człowieka
- scharakteryzować przebieg dojrzewania fizycznego człowieka – rzędowość cech płciowych
- przedstawić budowę i funkcje żeńskich i męskich narządów płciowych
- analizować i opisać przebieg procesu spermatogenezy i oogenezy
- przedstawić przebieg cyklu menstruacyjnego
- przedstawić fizjologię zapłodnienia
- opisać metody wykorzystywane w planowaniu rodziny
- wyjaśnić istotę badań prenatalnych oraz podać przykłady sytuacji, w których warto z nich skorzystać
- opisać przebieg kolejnych faz rozwoju zarodka i płodu, z uwzględnieniem roli łożyska, oraz wyjaśnić wpływ różnych czynników na prawidłowy przebieg ciąży
- przedstawić etapy ontogenezy człowieka (od narodzin po starość)
Pozdrawiam Ania Gajos
P.S: Materiału jest sporo, ale dla chcącego nic trudnego:)
Gdyby jednak potrzebna była pomoc, to zapraszam na moje interaktywne lekcje online
>>> KLIKNIJ TU, aby sprawdzić szczegóły <<<
Brak komentarzy