Cześć! Oto kolejna, czwarta już część planu działania, dzięki któremu będziesz wiedzieć jak rozłożyć sobie naukę przed maturą. Mam nadzieję, że trzy poprzednie są już opanowane i w nowy rok wejdziesz z poczuciem dobrze spełnionego obowiązku, a nie kacem wywołanym nadmiernym opi…obijaniem się.

Do matury zostało 5 miesięcy, więc warto już teraz na poważnie zabrać się do roboty. Koniec z wymówkami i odkładaniem na potem. Nie czekaj do nowego roku, nie czekaj do poniedziałku czy pełnej godziny. Sprawdź gdzie jesteś z wiedzą teraz i jeśli któryś z poniższych tematów jest ci obcy postaraj się go szybko opanować. Na osłodę wspomnę, że tematy na najbliższy miesiąc poświęcone są anatomii, tak więc nauka powinna być bardziej ludzka 🙂 

Plan w formie pliku pdf znajduje się na naszej grupie wewnętrznej na FB “Matura 2021 – Powtórka z biologii” w zakładce Pliki.

Życzę miłej i owocnej nauki 🙂

Plan działania (1.12 – 1.01)
opracowała Anna Gajos

BUDOWA I FUNKCJONOWANIE ORGANIZMU CZŁOWIEKA

1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka (tkanki, narządy, układy narządów).

1. rozpoznawać (na ilustracji, rysunku, według opisu itd.) tkanki budujące ciało człowieka oraz podać ich funkcję i lokalizację w organizmie człowieka
2. przedstawić układy narządów człowieka oraz określić ich podstawowe funkcje, wykazując cechy budowy narządów będące ich adaptacją do pełnionych funkcji
3. przedstawić powiązania strukturalne i funkcjonalne między narządami w obrębie poszczególnych układów oraz między układami

2. Homeostaza organizmu człowieka

1. przedstawić mechanizmy i narządy odpowiedzialne za utrzymanie wybranych parametrów środowiska wewnętrznego na określonym poziomie (wyjaśnić regulację stałej temperatury ciała, rolę stałości składu płynów ustrojowych, np. stężenia glukozy we krwi, stałości ciśnienia krwi)
2. określić czynniki wpływające na zaburzenie homeostazy organizmu (stres, szkodliwe substancje, w tym narkotyki, nadużywanie leków i niektórych używek, biologiczne czynniki chorobotwórcze)
3. wymienić przyczyny schorzeń poszczególnych układów (pokarmowy, oddechowy, krwionośny, nerwowy, narządy zmysłów) i przedstawia zasady profilaktyki w tym zakresie

3. Układ ruchu

1. analizować budowę szkieletu człowieka oraz różnych połączeń kości (stawy, szwy, chrząstkozrosty) pod względem pełnionej funkcji oraz wymienić ich przykłady
2. przedstawić antagonizm pracy mięśni szkieletowych
3. porównać budowę i działanie mięśni gładkich, poprzecznie prążkowanych szkieletowych oraz mięśnia sercowego
4. wymienić główne grupy mięśni człowieka oraz określić czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała
5. przedstawić budowę i wyjaśnić mechanizm skurczu sarkomeru
6. analizować procesy pozyskiwania energii w mięśniach (rola fosfokreatyny, oddychanie beztlenowe, rola mioglobiny, oddychanie tlenowe) i wyjaśnić mechanizm powstawania deficytu tlenowego
7. analizować związek pomiędzy systematyczną aktywnością fizyczną a gęstością masy kostnej i prawidłowym stanem układu ruchu

4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych

1. omówić budowę poszczególnych elementów układu pokarmowego oraz przedstawić związek pomiędzy budową a pełnioną funkcją
2. podać źródła, funkcje i wyjaśnić znaczenie składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu ze szczególnym uwzględnieniem roli witamin, soli mineralnych, aminokwasów egzogennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika
3. przedstawić i porównać proces trawienia, wchłaniania i transportu białek, cukrów i tłuszczów
4. analizować potrzeby energetyczne organizmu oraz porównać, uporządkować wybrane formy aktywności fizycznej pod względem zapotrzebowania na energię
5. analizować związek pomiędzy dietą i trybem życia a stanem zdrowia (otyłość i jej następstwa zdrowotne, cukrzyca, anoreksja, bulimia)

5. Układ oddechowy

1. opisać budowę i funkcje narządów wchodzących w skład układu oddechowego
2. wyjaśnić znaczenie oddychania tlenowego dla organizmu
3. przedstawić mechanizm wymiany gazowej w tkankach i w płucach oraz określić rolę klatki piersiowej i przepony w tym procesie
4. określić rolę krwi w transporcie tlenu i dwutlenku węgla
5. analizować wpływ czynników zewnętrznych na stan i funkcjonowanie układu oddechowego (alergie, bierne i czynne palenie tytoniu, pyłowe zanieczyszczenia powietrza)

6. Układ krwionośny

1. scharakteryzować budowę serca i naczyń krwionośnych, wskazać ich cechy adaptacyjne do pełnionych funkcji
2. wykazać współdziałanie układu krwionośnego z innymi układami (limfatycznym, pokarmowym, wydalniczym, dokrewnym)
3. przedstawić krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym (z uwzględnieniem przystosowania w budowie naczyń krwionośnych i występowania różnych rodzajów sieci naczyń włosowatych)
4. scharakteryzować funkcje poszczególnych składników krwi (krwinki, płytki, przeciwciała)
5. przedstawić główne grupy krwi w układzie AB0 oraz czynnik Rh
6. analizować związek pomiędzy dietą i trybem życia a stanem i funkcjonowaniem układu krwionośnego (miażdżyca, zawał serca, żylaki)

7. Układ odpornościowy

1. opisać elementy układu odpornościowego człowieka
2. przedstawić reakcję odpornościową humoralną i komórkową, swoistą i nieswoistą
3. wyjaśnić, co to jest konflikt serologiczny i zgodność tkankowa
4. przedstawić immunologiczne podłoże alergii, wymienić najczęstsze alergeny (roztocza, pyłki, arachidy itd.)
5. opisać sytuacje, w których występuje niedobór odporności (immunosupresja po przeszczepach, AIDS itd.), i przedstawić związane z tym zagrożenia
6. wyjaśnić, co to są choroby autoimmunizacyjne, podać przykłady takich chorób

8. Układ wydalniczy

1. wyjaśnić istotę procesu wydalania oraz wymienić substancje, które są wydalane z organizmu człowieka
2. przedstawić budowę i funkcję poszczególnych narządów układu wydalniczego (nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa)
3. wykazać związek między budową nerki a pełnioną funkcją
4. przedstawić sposób funkcjonowania nefronu oraz porównać składniki moczu pierwotnego i ostatecznego
5. wyjaśnić, na czym polega niewydolność nerek i na czym polega dializa

9. Układ nerwowy

1. opisać budowę i funkcje mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów
2. przedstawić rolę układu autonomicznego współczulnego i przywspółczulnego
3. przedstawić istotę procesu powstawania i przewodzenia impulsu nerwowego
4. wymienić przykłady i opisać rolę przekaźników nerwowych w komunikacji w układzie nerwowym
5. opisać łuk odruchowy oraz wymienić rodzaje odruchów i przedstawić rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się
6. wykazać kontrolno-integracyjną rolę mózgu, z uwzględnieniem funkcji jego części: kory, poszczególnych płatów, hipokampu
7. przedstawić lokalizację i rolę ośrodków korowych
8. przedstawić biologiczne znaczenie snu

10. Narządy zmysłów

1. sklasyfikować receptory ze względu na rodzaj bodźca, przedstawić ich funkcje oraz przedstawić lokalizację receptorów w organizmie człowieka
2. przedstawić budowę oka i ucha oraz wyjaśnić sposób ich działania (omówić drogę bodźca)
3. przedstawić budowę i określić rolę błędnika, zmysłu smaku i węchu
4. przedstawić podstawowe zasady higieny narządu wzroku i słuchu

11. Budowa i funkcje skóry

1. opisać budowę skóry i wykazać zależność pomiędzy budową a funkcjami skóry (ochronna, termoregulacyjna, wydzielnicza, zmysłowa)
2. przedstawić podstawowe zasady profilaktyki chorób skóry (trądzik, kontrola zmian skórnych, wpływ promieniowania UV na stan skóry i rozwój chorób nowotworowych skóry)

12. Układ dokrewny

1. klasyfikować hormony według kryterium budowy chemicznej oraz przedstawić wpływ hormonów peptydowych i sterydowych na komórki docelowe
2. wymienić gruczoły dokrewne, podać ich lokalizację i przedstawić ich rolę w regulacji procesów życiowych
3. wyjaśnić mechanizmy homeostazy (w tym mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego i dodatniego) i objaśnić popierają się przykładami wpływ hormonów na jej utrzymanie
4. wykazać nadrzędną rolę podwzgórza i przysadki mózgowej w regulacji hormonalnej (opisać mechanizm sprzężenia zwrotnego między przysadką mózgową a gruczołem podległym na przykładzie tarczycy)
5. wyjaśnić mechanizm antagonistycznego działania niektórych hormonów na przy kładzie insuliny i glukagonu oraz kalcytoniny i parathormonu
6. wyjaśnić działanie adrenaliny i podać przykłady sytuacji, w których jest ona wydzielana
7. analizować działanie hormonów odpowiedzialnych za dojrzewanie i rozród człowieka
8. podać przykłady hormonów tkankowych (gastryna, erytropoetyna) i ich roli w organizmie

13. Układ rozrodczy i rozwój człowieka

1. scharakteryzować przebieg dojrzewania fizycznego człowieka – rzędowość cech płciowych
2. przedstawić budowę i funkcje żeńskich i męskich narządów płciowych
3. analizować i opisać przebieg procesu spermatogenezy i oogenezy
4. przedstawić przebieg cyklu menstruacyjnego
5. przedstawić fizjologię zapłodnienia
6. opisać metody wykorzystywane w planowaniu rodziny
7. wyjaśnić istotę badań prenatalnych oraz podać przykłady sytuacji, w których warto z nich skorzystać
8. opisać przebieg kolejnych faz rozwoju zarodka i płodu, z uwzględnieniem roli łożyska, oraz wyjaśnić wpływ różnych czynników na prawidłowy przebieg ciąży
9. przedstawić etapy ontogenezy człowieka (od narodzin po starość)

P.S: Materiału jest sporo, ale dla chcącego nic trudnego:)
Gdyby jednak potrzebna była pomoc, to zapraszam na moje interaktywne lekcje online
>>> KLIKNIJ TU, aby sprawdzić szczegóły <<<