Cześć! Oto szósta i ostatnia już część Planu Działania. Mam nadzieję, że wcześniejsze plany są już odhaczone, tematy ogarnięte i tylko czekacie by się zabrać za ekologię i ewolucję 😉
No dobra, pewnie znajdą się tacy co to ominęli kilka planów, albo w ogóle ich nie czytali albo wychodzą z założenia, że jeszcze zdążą. Niestety, czas nie jest z gumy, nie rozciągniecie go i co byście nie robili tego 10 maja przyjdzie Wam pisać maturę z biologii. Warto więc sprawdzić co jest wymagane na egzaminie, douczyć się tego czego jeszcze nie wiecie, a od następnego miesiąca już zabrać się za zadania maturalne.

Plan w formie pliku pdf znajduje się na naszej grupie wewnętrznej na FB “Matura 2021 – Powtórka z biologii” w zakładce Pliki.

Życzę wytrwałości w nauce i trzymam kciuki byście się ze wszystkim wyrobili. Za miesiąc postaram się przygotować coś a propos zadań maturalnych 🙂

Plan działania (15.02 – 15.03)
opracowała Anna Gajos

Ekologia

1. Nisza ekologiczna

1. przedstawić podstawowe elementy niszy ekologicznej organizmu, rozróżniając zakres tolerancji organizmu względem warunków (czynników) środowiska oraz zbiór niezbędnych mu zasobów
2. określić środowisko życia organizmu, mając podany jego zakres tolerancji na określone czynniki (np. temperaturę, wilgotność, stężenie tlenków siarki w powietrzu)
3. przedstawić rolę organizmów o wąskim zakresie tolerancji na czynniki środowiska w monitorowaniu jego zmian, zwłaszcza powodowanych przez działalność człowieka, podać przykłady takich organizmów wskaźnikowych

2. Populacja

1. wyróżnić populację lokalną gatunku, określając jej przykładowe granice oraz wskazując związki między jej członkami
2. przewidywać zmiany liczebności populacji, dysponując danymi o jej aktualnej liczebności, rozrodczości, śmiertelności oraz migracjach osobników
3. analizować strukturę wiekową i przestrzenną populacji określonego gatunku
4. przedstawić przyczyny konkurencji wewnątrzgatunkowej i przewidywać jej skutki

3. Zależności międzygatunkowe

1. przedstawić źródło konkurencji międzygatunkowej, jakim jest korzystanie przez różne organizmy z tych samych zasobów środowiska
2. przedstawić skutki konkurencji międzygatunkowej w postaci zawężenia się nisz ekologicznych konkurentów lub wypierania jednego gatunku z części jego areału przez drugi
3. przedstawić podobieństwa i różnice między drapieżnictwem, roślinożernością i pasożytnictwem
4. wymienić czynniki sprzyjające rozprzestrzenianiu się pasożytów (patogenów);
5. wyjaśnić zmiany liczebności populacji zjadanego i zjadającego na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego
6. przedstawić skutki presji populacji zjadającego (drapieżnika, roślinożercy lub pasożyta) na populację zjadanego, jakim jest zmniejszenie konkurencji wśród zjadanych. Przedstawić znaczenie tego zjawiska dla zachowania różnorodności gatunkowej
7. wykazać rolę zależności mutualistycznych (fakultatywnych i obligatoryjnych jedno- lub obustronnie) w przyrodzie, posługując się uprzednio poznanymi przykładami (porosty, mikoryza, współżycie korzeni roślin z bakteriami wiążącymi azot, przenoszenie pyłku roślin przez zwierzęta odżywiające się nektarem itd.)
8. podać przykłady komensalizmu

4. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu

1. przedstawić rolę organizmów tworzących biocenozę w kształtowaniu biotopu (proces glebotwórczy, mikroklimat)
2. na przykładzie lasu wykazać, że zróżnicowana struktura przestrzenna ekosystemu zależy zarówno od czynników fizykochemicznych (zmienność środowiska w skali lokalnej), jak i biotycznych (tworzących go gatunków – np. warstwy lasu)
3. określić rolę zależności pokarmowych w ekosystemie, przedstawić je w postaci łańcuchów i sieci pokarmowych, analizuje przedstawione (w postaci schematu, opisu itd.) sieci i łańcuchy pokarmowe
4. przewidywać na podstawie danych o strukturze pokarmowej dwóch ekosystemów (oraz wiedzy o dynamice populacji zjadających i zjadanych), który z nich może być bardziej podatny na gradacje (masowe pojawy) roślinożerców

5. Przepływ energii i krążenie materii w przyrodzie.

1. wyróżniać poziomy troficzne producentów i konsumentów materii organicznej, a wśród tych ostatnich – roślinożerców, drapieżców (kolejnych rzędów) oraz destruentów
2. wyjaśnić, dlaczego wykres ilustrujący ilość energii przepływającej przez poziomy troficzne od roślin do drapieżców ostatniego rzędu ma postać piramidy
3. wykazać rolę, jaką w krążeniu materii odgrywają różne organizmy odżywiające się szczątkami innych organizmów
4. opisać obieg węgla w przyrodzie, wskazać główne źródła jego dopływu i odpływu
5. opisać obieg azotu w przyrodzie, określa rolę różnych grup bakterii w obiegu tego pierwiastka

Różnorodność biologiczna Ziemi

1. wymienić główne czynniki geograficzne kształtujące różnorodność gatunkową i ekosystemową Ziemi (klimat, ukształtowanie powierzchni), podać przykłady miejsc charakteryzujących się szczególnym bogactwem gatunkowym
2. przedstawić wpływ zlodowaceń na rozmieszczenie gatunków (rola ostoi w przetrwaniu gatunków w trakcie zlodowaceń, gatunki reliktowe jako świadectwo przemian świata żywego) podać przykłady reliktów
3. wyjaśnić rozmieszczenie biomów na kuli ziemskiej, odwołując się do zróżnicowania czynników klimatycznych
4. przedstawić wpływ człowieka na różnorodność biologiczną, podać przykłady tego wpływu (zagrożenie gatunków rodzimych, introdukcja gatunków obcych)
5. uzasadnić konieczność zachowania starych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych jako części różnorodności biologicznej
6. uzasadnić konieczność stosowania ochrony czynnej dla zachowania wybranych gatunków i ekosystemów
7. przedstawić różnicę między ochroną bierną a czynną, przedstawić prawne formy ochrony przyrody w Polsce oraz podać przykłady roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową
8. uzasadnić konieczność międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody, podać przykłady takiej współpracy (np. CITES, „Natura 2000”, Agenda 21)

Ewolucja.

1. Źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji

1. przedstawić podstawowe źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji (budowa, rozwój i zapis genetyczny organizmów, skamieniałości, obserwacje doboru w naturze)
2. podać przykłady działania doboru naturalnego (melanizm przemysłowy, uzyskiwanie przez bakterie oporności na antybiotyki itp.)
3. przedstawić znaczenie skamieniałości jako bezpośredniego źródła wiedzy o przebiegu ewolucji organizmów oraz sposób ich powstawania i wyjaśnić przyczyny niekompletności zapisu kopalnego
4. odczytywać z drzewa filogenetycznego relację pokrewieństwa ewolucyjnego gatunków, zapisać taką relację przedstawioną w formie opisu, schematu lub klasyfikacji

2. Dobór naturalny

1. wykazać rolę mutacji i rekombinacji genetycznej w powstawaniu zmienności, która jest surowcem ewolucji
2. przedstawić mechanizm działania doboru naturalnego i jego rodzaje (stabilizujący, kierunkowy, różnicujący), omówić skutki doboru w postaci powstawania adaptacji u organizmów
3. wyjaśnić na odpowiednich przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny, oraz podać różnice między nimi
4. przedstawić adaptacje wybranych (poznanych wcześniej gatunków) do życia w określonych warunkach środowiska

3. Elementy genetyki populacji

1. definiować pulę genową populacji
2. przedstawić prawo Hardy’ego-Weinberga i stosować je do rozwiązywania prostych zadań (jeden locus, dwa allele)
3. wykazać, że na poziomie genetycznym efektem doboru naturalnego są zmiany częstości genów w populacji
4. wyjaśnić, dlaczego mimo działania doboru naturalnego w populacji ludzkiej utrzymują się allele warunkujące choroby genetyczne – recesywne (np. mukowiscydoza), współdominujące (np. anemia sierpowata), dominujące (np. pląsawica Huntingtona)
5. przedstawić warunki, w których zachodzi dryf genetyczny i omówić jego skutki

4. Powstawanie gatunków

1. wyjaśnić, na czym polega biologiczna definicja gatunku (gatunek jako zamknięta pula genowa), rozróżniać gatunki biologiczne na podstawie wyników odpowiednich badań (przedstawionych w formie opisu, tabeli, schematu itd.)
2. przedstawić mechanizm powstawania gatunków wskutek izolacji geograficznej i rolę czynników zewnętrznych (zlodowacenia, zmiany klimatyczne, wędrówki kontynentów) w powstawaniu i zanikaniu barier
3. wyjaśnić różnicę między specjacją allopatryczną a sympatryczną

5. Pochodzenie i rozwój życia na Ziemi

1. przedstawić, w jaki sposób mogły powstać pierwsze organizmy na Ziemi, odwołując się do hipotez wyjaśniających najważniejsze etapy tego procesu: syntezę związków organicznych z nieorganicznymi, powstanie materiału genetycznego („świat RNA”), powstanie komórki („koacerwaty”, „micelle lipidowe”)
2. przedstawić rolę czynników zewnętrznych w przebiegu ewolucji (zmiany klimatyczne, katastrofy kosmiczne, dryf kontynentów)
3. opisać warunki, w jakich zachodzi radiacja adaptacyjna oraz ewolucja zbieżna. Podać przykłady konwergencji i dywergencji – identyfikować konwergencje i dywergencje na podstawie schematu, rysunku, opisu itd.
4. porządkować chronologicznie najważniejsze zdarzenia z historii życia na Ziemi, podać erę, w której zaszły (eon w wypadku prekambru)

6. Antropogeneza

1. przedstawić podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi, zwłaszcza małpami człekokształtnymi
2. przedstawić zmiany, jakie zaszły w trakcie ewolucji człowieka
3. wymienić najważniejsze kopalne formy człowiekowate (australopiteki, człowiek zręczny, człowiek wyprostowany, neandertalczyk), porządkując je chronologicznie i określić ich najważniejsze cechy (pojemność mózgoczaszki, najważniejsze cechy kośćca, używanie narzędzi, ślady kultury)

Pozdrawiam Ania Gajos