
05 Lut Matura z biologii – Plan działania cz.6
Cześć! Oto szósta i ostatnia już część Planu Działania. Mam nadzieję, że wcześniejsze plany są już odhaczone, tematy ogarnięte i tylko czekacie by się zabrać za ekologię i ewolucję 😉
No dobra, pewnie znajdą się tacy co to ominęli kilka planów, albo w ogóle ich nie czytali albo wychodzą z założenia, że jeszcze zdążą. Niestety, czas nie jest z gumy, nie rozciągniecie go i co byście nie robili tego 10 maja przyjdzie Wam pisać maturę z biologii. Warto więc sprawdzić co jest wymagane na egzaminie, douczyć się tego czego jeszcze nie wiecie, a od następnego miesiąca już zabrać się za zadania maturalne.
Plan w formie pliku pdf znajduje się na naszej grupie wewnętrznej na FB “Matura 2021 – Powtórka z biologii” w zakładce Pliki.
Życzę wytrwałości w nauce i trzymam kciuki byście się ze wszystkim wyrobili. Za miesiąc postaram się przygotować coś a propos zadań maturalnych 🙂
Plan działania (15.02 – 15.03)
opracowała Anna Gajos
Ekologia
1. Nisza ekologiczna
- przedstawić podstawowe elementy niszy ekologicznej organizmu, rozróżniając zakres tolerancji organizmu względem warunków (czynników) środowiska oraz zbiór niezbędnych mu zasobów
- określić środowisko życia organizmu, mając podany jego zakres tolerancji na określone czynniki (np. temperaturę, wilgotność, stężenie tlenków siarki w powietrzu)
- przedstawić rolę organizmów o wąskim zakresie tolerancji na czynniki środowiska w monitorowaniu jego zmian, zwłaszcza powodowanych przez działalność człowieka, podać przykłady takich organizmów wskaźnikowych
2. Populacja
- wyróżnić populację lokalną gatunku, określając jej przykładowe granice oraz wskazując związki między jej członkami
- przewidywać zmiany liczebności populacji, dysponując danymi o jej aktualnej liczebności, rozrodczości, śmiertelności oraz migracjach osobników
- analizować strukturę wiekową i przestrzenną populacji określonego gatunku
- przedstawić przyczyny konkurencji wewnątrzgatunkowej i przewidywać jej skutki
3. Zależności międzygatunkowe
- przedstawić źródło konkurencji międzygatunkowej, jakim jest korzystanie przez różne organizmy z tych samych zasobów środowiska
- przedstawić skutki konkurencji międzygatunkowej w postaci zawężenia się nisz ekologicznych konkurentów lub wypierania jednego gatunku z części jego areału przez drugi
- przedstawić podobieństwa i różnice między drapieżnictwem, roślinożernością i pasożytnictwem
- wymienić czynniki sprzyjające rozprzestrzenianiu się pasożytów (patogenów);
- wyjaśnić zmiany liczebności populacji zjadanego i zjadającego na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego
- przedstawić skutki presji populacji zjadającego (drapieżnika, roślinożercy lub pasożyta) na populację zjadanego, jakim jest zmniejszenie konkurencji wśród zjadanych. Przedstawić znaczenie tego zjawiska dla zachowania różnorodności gatunkowej
- wykazać rolę zależności mutualistycznych (fakultatywnych i obligatoryjnych jedno- lub obustronnie) w przyrodzie, posługując się uprzednio poznanymi przykładami (porosty, mikoryza, współżycie korzeni roślin z bakteriami wiążącymi azot, przenoszenie pyłku roślin przez zwierzęta odżywiające się nektarem itd.)
- podać przykłady komensalizmu
4. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu
- przedstawić rolę organizmów tworzących biocenozę w kształtowaniu biotopu (proces glebotwórczy, mikroklimat)
- na przykładzie lasu wykazać, że zróżnicowana struktura przestrzenna ekosystemu zależy zarówno od czynników fizykochemicznych (zmienność środowiska w skali lokalnej), jak i biotycznych (tworzących go gatunków – np. warstwy lasu)
- określić rolę zależności pokarmowych w ekosystemie, przedstawić je w postaci łańcuchów i sieci pokarmowych, analizuje przedstawione (w postaci schematu, opisu itd.) sieci i łańcuchy pokarmowe
- przewidywać na podstawie danych o strukturze pokarmowej dwóch ekosystemów (oraz wiedzy o dynamice populacji zjadających i zjadanych), który z nich może być bardziej podatny na gradacje (masowe pojawy) roślinożerców
5. Przepływ energii i krążenie materii w przyrodzie.
- wyróżniać poziomy troficzne producentów i konsumentów materii organicznej, a wśród tych ostatnich – roślinożerców, drapieżców (kolejnych rzędów) oraz destruentów
- wyjaśnić, dlaczego wykres ilustrujący ilość energii przepływającej przez poziomy troficzne od roślin do drapieżców ostatniego rzędu ma postać piramidy
- wykazać rolę, jaką w krążeniu materii odgrywają różne organizmy odżywiające się szczątkami innych organizmów
- opisać obieg węgla w przyrodzie, wskazać główne źródła jego dopływu i odpływu
- opisać obieg azotu w przyrodzie, określa rolę różnych grup bakterii w obiegu tego pierwiastka
Różnorodność biologiczna Ziemi
- wymienić główne czynniki geograficzne kształtujące różnorodność gatunkową i ekosystemową Ziemi (klimat, ukształtowanie powierzchni), podać przykłady miejsc charakteryzujących się szczególnym bogactwem gatunkowym
- przedstawić wpływ zlodowaceń na rozmieszczenie gatunków (rola ostoi w przetrwaniu gatunków w trakcie zlodowaceń, gatunki reliktowe jako świadectwo przemian świata żywego) podać przykłady reliktów
- wyjaśnić rozmieszczenie biomów na kuli ziemskiej, odwołując się do zróżnicowania czynników klimatycznych
- przedstawić wpływ człowieka na różnorodność biologiczną, podać przykłady tego wpływu (zagrożenie gatunków rodzimych, introdukcja gatunków obcych)
- uzasadnić konieczność zachowania starych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych jako części różnorodności biologicznej
- uzasadnić konieczność stosowania ochrony czynnej dla zachowania wybranych gatunków i ekosystemów
- przedstawić różnicę między ochroną bierną a czynną, przedstawić prawne formy ochrony przyrody w Polsce oraz podać przykłady roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową
- uzasadnić konieczność międzynarodowej współpracy w celu zapobiegania zagrożeniom przyrody, podać przykłady takiej współpracy (np. CITES, „Natura 2000”, Agenda 21)
Ewolucja.
1. Źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji
- przedstawić podstawowe źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji (budowa, rozwój i zapis genetyczny organizmów, skamieniałości, obserwacje doboru w naturze)
- podać przykłady działania doboru naturalnego (melanizm przemysłowy, uzyskiwanie przez bakterie oporności na antybiotyki itp.)
- przedstawić znaczenie skamieniałości jako bezpośredniego źródła wiedzy o przebiegu ewolucji organizmów oraz sposób ich powstawania i wyjaśnić przyczyny niekompletności zapisu kopalnego
- odczytywać z drzewa filogenetycznego relację pokrewieństwa ewolucyjnego gatunków, zapisać taką relację przedstawioną w formie opisu, schematu lub klasyfikacji
2. Dobór naturalny
- wykazać rolę mutacji i rekombinacji genetycznej w powstawaniu zmienności, która jest surowcem ewolucji
- przedstawić mechanizm działania doboru naturalnego i jego rodzaje (stabilizujący, kierunkowy, różnicujący), omówić skutki doboru w postaci powstawania adaptacji u organizmów
- wyjaśnić na odpowiednich przykładach, na czym polega dobór naturalny i sztuczny, oraz podać różnice między nimi
- przedstawić adaptacje wybranych (poznanych wcześniej gatunków) do życia w określonych warunkach środowiska
3. Elementy genetyki populacji
- definiować pulę genową populacji
- przedstawić prawo Hardy’ego-Weinberga i stosować je do rozwiązywania prostych zadań (jeden locus, dwa allele)
- wykazać, że na poziomie genetycznym efektem doboru naturalnego są zmiany częstości genów w populacji
- wyjaśnić, dlaczego mimo działania doboru naturalnego w populacji ludzkiej utrzymują się allele warunkujące choroby genetyczne – recesywne (np. mukowiscydoza), współdominujące (np. anemia sierpowata), dominujące (np. pląsawica Huntingtona)
- przedstawić warunki, w których zachodzi dryf genetyczny i omówić jego skutki
4. Powstawanie gatunków
- wyjaśnić, na czym polega biologiczna definicja gatunku (gatunek jako zamknięta pula genowa), rozróżniać gatunki biologiczne na podstawie wyników odpowiednich badań (przedstawionych w formie opisu, tabeli, schematu itd.)
- przedstawić mechanizm powstawania gatunków wskutek izolacji geograficznej i rolę czynników zewnętrznych (zlodowacenia, zmiany klimatyczne, wędrówki kontynentów) w powstawaniu i zanikaniu barier
- wyjaśnić różnicę między specjacją allopatryczną a sympatryczną
5. Pochodzenie i rozwój życia na Ziemi
- przedstawić, w jaki sposób mogły powstać pierwsze organizmy na Ziemi, odwołując się do hipotez wyjaśniających najważniejsze etapy tego procesu: syntezę związków organicznych z nieorganicznymi, powstanie materiału genetycznego („świat RNA”), powstanie komórki („koacerwaty”, „micelle lipidowe”)
- przedstawić rolę czynników zewnętrznych w przebiegu ewolucji (zmiany klimatyczne, katastrofy kosmiczne, dryf kontynentów)
- opisać warunki, w jakich zachodzi radiacja adaptacyjna oraz ewolucja zbieżna. Podać przykłady konwergencji i dywergencji – identyfikować konwergencje i dywergencje na podstawie schematu, rysunku, opisu itd.
- porządkować chronologicznie najważniejsze zdarzenia z historii życia na Ziemi, podać erę, w której zaszły (eon w wypadku prekambru)
6. Antropogeneza
- przedstawić podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi, zwłaszcza małpami człekokształtnymi
- przedstawić zmiany, jakie zaszły w trakcie ewolucji człowieka
- wymienić najważniejsze kopalne formy człowiekowate (australopiteki, człowiek zręczny, człowiek wyprostowany, neandertalczyk), porządkując je chronologicznie i określić ich najważniejsze cechy (pojemność mózgoczaszki, najważniejsze cechy kośćca, używanie narzędzi, ślady kultury)
Pozdrawiam Ania Gajos
P.S: Materiału jest sporo, ale dla chcącego nic trudnego:)
Gdyby jednak potrzebna była pomoc, to zapraszam na moje interaktywne lekcje online
>>> KLIKNIJ TU, aby sprawdzić szczegóły <<<
Brak komentarzy