Nowa Era “Biologia na czasie” – recenzja podręcznika do biologii

Z jakich podręczników do biologii korzystać? To pytanie zadaje mi mnóstwo maturzystów, dlatego postanowiłam stworzyć cykl recenzji w których omówię książki przygotowujące do matury z biologii.

W tym artykule przedstawię moją opinię i spostrzeżenia na temat podręczników “Biologia na czasie” wydawnictwa Nowa Era. Są to książki do biologii na poziomie rozszerzonym dla absolwentów szkoły podstawowej. 

Ogólne informacje

Komplet podręczników do biologii składa się z 4 części o łącznej liczbie 1648 stron. Jej poszczególne egzemplarze były wydawane co roku na przestrzeni ostatnich 4 lat. Każda z książek podzielona jest na rozdziały omawiające konkretne zagadnienia biologiczne.

Mocne strony podręcznika:

• “Biologia na czasie” napisana jest dość przystępnie

• Ilustracje są bardzo kolorowe i jest ich dużo

• Dobrej jakości mikrofotografie preparatów mikroskopowych zestawione wraz ze schematycznym rysunkiem.

• Tabele i schematy w dużej mierze opracowane w czytelny i jasny sposób

• Najważniejsze pojęcia są pogrubione, dzięki czemu łatwo odszukać je w litym tekście

• Duże partie tekstu poprzedzielane są ilustracjami i schematami

• Plansze z doświadczeniami i obserwacjami. Zawierają opis jak krok po kroku przeprowadzić dane doświadczenia. Zaznaczone są tam hipotezy, problemy badawcze oraz wnioski. Propozycje poprawnych odpowiedzi do pytań postawionych w planszach znajdują się w tabeli na końcu podręcznika. Dzięki temu uczeń może sprawdzić poprawność swojego toku rozumowania

• Po każdym dziele tematycznym jest tabelaryczne, skrótowe podsumowanie. Przydaje się to do powtórek przed sprawdzianem

• Pod tytułem rozdziału są punkty z głównymi zagadnieniami, na które warto zwrócić uwagę. Szkoda tylko, że punkty wyciągnięte są z programu nauczania wydawnictwa, a nie bezpośrednio z podstawy programowej. Więcej o tym napiszę poniżej

• Pytania kontrolne pod każdym tematem, na które warto odpowiedzieć robiąc powtórki z danego działu

• Wstawki “Sposób na zadanie i zadania powtórzeniowe” – fajny pomysł, choć pojedyncze zadania maturalne są dość oklepane. Przy zadaniach otwartych brakuje miejsca na napisanie rozwiązania , a przy zadaniach powtórzeniowych brakuje przykładowych poprawnych odpowiedzi

• Mini słowniczek na końcu każdego podręcznika

Słabe strony podręcznika

• Jakość papieru.  Niestety zauważalne jest zmniejszenie jakości papieru z jakiego wykonane są książki. Pierwsza część była bardzo fajnie wydana – miły, śliski papier kredowy o porządnej gramaturze. Czwarta, czyli najnowsza część podręcznika niestety wypada o wiele gorzej. Użyto w niej papieru bardzo niskiej jakości. Jest prześwitujący i przypomina w odbiorze papier gazetowy z miejskiego dziennika. Niestety widać tutaj cięcie kosztów przez wydawnictwo.

• Kolorowe ilustracje – dla jednych uczniów może być to plusem, ale dla innych już niekoniecznie. Podręczniki są przesycone różnorodnością barw i czasem trudno jest się połapać co jest ważne, a co mniej istotne. Ponadto niektóre grafiki ilustrujące bardzo ważne informacje są zbyt małe, a tym samym mniej czytelne. Z kolei te przedstawiające mniej istotne zależność są zbyt duże. Według mnie nie został zachowany balans między efektem graficznym, a istotą treści.

• Dużo “zapychaczy” czyli zdjęć i treści nie związanych z podstawą programową. Dla przykładu, w rozdziale „Wentylacja płuc i wymiana gazowa” w 3 części podręcznika, została dołożona infografika na temat: Walenie – płucodyszni ekstremalni nurkowie. Opisane tam dodatkowe zależności są bardzo obszernie wytłumaczone, a wystarczyłaby krótka wzmianka.

• Ciekawostki. Z jednej strony są fajnym dodatkiem bo rozwijają zainteresowanie biologią, ale jest ich tutaj za dużo. Zamiast tego można było bardziej skupić się na dopracowaniu treści, które są obowiązkowe pod kątem matury z biologii.

• Analiza statystyczna w badaniach czyli nowość, z którą będą mieć do czynienia uczniowie na maturze z biologii w 2023 roku. To zagadnienie jest bardzo trudne, a niestety omówione jest dopiero w 4 części podręcznika. Warto byłoby je omówić we wcześniejszych częściach, tak aby uczniowie już np. w 2 klasie mogli dowiedzieć się jak pracować z danymi, a w kolejnych latach powtarzać i utrwalać te umiejętności.

• Błędy w podręczniku – nie ma obecnie na rynku podręcznika do biologii idealnego. W każdym zdarzają się błędy. Czasem są to tylko literówki, a czasem poważne błędy merytoryczne. Jak na tle innych książek do biologii wypada Nowa Era? Moim zdaniem średnio. Co prawda pewne błędy merytoryczne i nieścisłości zostały poprawione względem poprzedniego wydania, ale niestety pojawiły się nowe. Tak jak napisałam wyżej – nie ma ideału w tej kwestii, bo piszą go ludzie, którzy jak każdy popełniają błędy. Można jednak dążyć, aby takich błędów było jak najmniej. Szczególnie podczas wydawania kolejnej tury podręczników przez wydawnictwo. Rolę w weryfikacji poprawności treści podręczników do biologii powinien spełniać zespół ekspertów MEN dopuszczających dane książki do użytku szkolnego. Jego zadaniem powinna być dokładna analiza treści, zgłaszanie nieścisłości oraz wymuszanie na wydawnictwie korekty nim książki trafią do uczniów.  W swoim twierdzeniu posunęłabym się dalej – te same podręczniki powinny uzyskać akredytację zespołu naukowego CKE, aby młodzież była pewna, że treści zawarte w tych podręcznikach są zgodne z wymaganiami i oczekiwaniami CKE. Może wtedy uczniowie i nauczyciele uniknęliby tak wielu nieporozumień i niepotrzebnego stresu podczas nauki do matury.

• Podręczniki “Biologia na czasie” bazują na autorskim „Programie nauczania biologii” , a nie na Podstawie Programowej opracowanej przez MEN. To spory minus. Już wyjaśniam dlaczego. „Podstawa Programowa” (PP) to główny urzędowy dokument, w którym zawarte są obowiązkowe umiejętności i zagadnienia z biologii jakie uczeń musi opanować na danym etapie kształcenia.
  „Program nauczania” (PN) to dokument, opracowany np. przez wydawnictwo. Zawiera autorski plan realizowania poszczególnych treści na danym etapie nauczania. Powinien uwzględnić wszystkie treści wynikające z podstawy programowej, ale może zawierać także szereg zagadnień biologicznych wykraczających poza nią. No i tu pojawia się problem, bo wydawnictwa dokładają jeszcze więcej zagadnień do i tak już przeładowanej podstawy programowej. W rezultacie przeciętny uczeń korzystając z podręcznika nie zdaje sobie sprawy, które treści obowiązują go na maturze z biologii, a które są dodatkowymi informacjami.  Nie wie zatem czego konkretnie ma się uczyć przygotowując do egzaminu z biologii.

Miła niespodzianka

Bardzo pozytywnie zaskoczyła mnie czwarta część podręcznika “Biologia na czasie“. Dotyczy ona głownie zagadnień genetycznych, ewolucyjnych i ekologicznych – jest odpowiednikiem 3 części ze wcześniejszego wydania. W poprzednim wydaniu treści odnośnie genetyki były opracowane w sposób zawiły, a kolejność poszczególnych działów była dla mnie jak i moich uczniów nielogicznie ułożona. Aby zrozumieć jedno zagadnienie i znaleźć wyjaśnienie przyczyn zachodzących procesów, trzeba było przeskoczyć kilka działów do przodu. Często wspominałam o tym na swoich zajęciach i chyba moje uwagi zostały przez kogoś wysłuchane bo w obecnym podręczniku zostało to ułożone w bardziej logiczny sposób 😉 

Podsumowanie

Podręczniki “Biologia na czasie” od wydawnictwa Nowe Era nie są idealne, ale są warte uwagi. Z dostępnych obecnie na rynku podręczników do biologii są moim zdaniem najlepszą opcją. Jeśli tylko uczeń spotka na swojej drodze świadomego nauczyciela, który pokaże i wyjaśni mu nieścisłości znajdujące się w tym podręczniku to będzie to bardzo dobry duet, wróżący powodzenie na maturze 😊

Nazywam się Ania Gajos i od 6 lat współtworzę Powtórkę z biologii. Z wykształcenia jestem nauczycielem biologii i pomagam uczniom w przygotowaniach do matury z biologii. Z moich lekcji online skorzystały już tysiące osób i dziś możesz spotkać ich na uczelniach zarówno w Polsce jak i za granicą 😉 Jeśli więc chcesz nauczyć się biologii i dobrze przygotować do matury to zapraszam do skorzystania z moich lekcji.

Zobacz inne artykuły z tego numeru