Matura z biologii – Plan działania na luty
Cześć! Oto szósta część Planu Działania. Mam nadzieję, że wcześniejsze plany masz już odhaczone, tematy ogarnięte i tylko czekasz by się zabrać za budowę i funkcjonowanie człowieka 🙂 Co zatem warto sobie powtórzyć w tym miesiącu? Już podpowiadam!
Plan działania (1.02 – 1.03)
- Układ ruchu człowieka
- Układ pokarmowy człowieka
- Układ oddechowy
- Układ krwionośny
- Układ odpornościowy
- Układ nerwowy
- Zmysły człowieka
- Układ hormonalny
- Układ wydalniczy
- Układ rozrodczy człowieka
Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka
1. Układ ruchu człowieka
- opisać współdziałanie mięśni, ścięgien, stawów i kości w ruchu człowieka;
- przedstawić budowę mięśnia szkieletowego (filamenty aktynowe i miozynowe, miofibrylla, włókno mięśniowe, brzusiec mięśnia);
- wyjaśnić, na podstawie schematu, molekularny mechanizm skurczu mięśnia;
- przedstawić sposoby pozyskiwania ATP niezbędnego do skurczu mięśnia;
- przedstawić antagonizm i współdziałanie mięśni w wykonywaniu ruchów;
- rozpoznać (na modelu, schemacie, rysunku) rodzaje połączeń kości i określić ich funkcje;
- rozpoznać (na modelu, schemacie, rysunku) kości szkieletu osiowego, obręczy i kończyn człowieka;
- wyjaśnić wpływ odżywiania się (w tym suplementacji) i aktywności fizycznej na rozwój oraz stan kości i mięśni człowieka;
2. Układ pokarmowy człowieka
- przedstawić rolę nieorganicznych i organicznych składników pokarmowych w odżywianiu człowieka, w szczególności białek pełnowartościowych i niepełnowartościowych, NNKT, błonnika, witamin;
- przedstawić związek budowy odcinków przewodu pokarmowego człowieka z pełnioną przez nie funkcją;
- przedstawić rolę wydzielin gruczołów i komórek gruczołowych w obróbce pokarmu;
- przedstawić proces trawienia poszczególnych składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym człowieka;
- zaplanować i przeprowadzić doświadczenie sprawdzające warunki trawienia skrobi;
- przedstawić proces wchłaniania poszczególnych produktów trawienia składników pokarmowych w przewodzie pokarmowym człowieka;
- przedstawić rolę wątroby w przemianach substancji wchłoniętych w przewodzie pokarmowym;
- przedstawić zasady racjonalnego żywienia człowieka;
- podać przyczyny otyłości u człowieka oraz sposoby jej profilaktyki;
- przedstawić znaczenie badań diagnostycznych (gastroskopia, kolonoskopia, USG) w profilaktyce i leczeniu chorób układu pokarmowego, w tym raka żołądka, raka jelita grubego;
3. Układ oddechowy
- przedstawić warunki umożliwiające i ułatwiające dyfuzję gazów przez powierzchnie wymiany gazowej;
- wykazać związek lokalizacji (wewnętrzna i zewnętrzna) i budowy powierzchni wymiany gazowej ze środowiskiem życia;
- wykazać związek między budową i funkcją elementów układu oddechowego człowieka;
- opisać wymianę gazową w tkankach i płucach, uwzględniając powinowactwo hemoglobiny do tlenu w różnych warunkach pH i temperatury krwi oraz ciśnienia parcjalnego tlenu w środowisku zewnętrznym;
- analizować wpływ czynników zewnętrznych na funkcjonowanie układu oddechowego (tlenek węgla, pyłowe zanieczyszczenie powietrza, dym tytoniowy, smog);
- przedstawić znaczenie badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu oddechowego (RTG klatki piersiowej, spirometria, bronchoskopia);
- przedstawić rolę krwi w transporcie gazów oddechowych;
4. Układ krwionośny
- przedstawić rolę krwi w transporcie gazów oddechowych;
- wykazać związek między budową i funkcją naczyń krwionośnych;
- przedstawić budowę serca człowieka oraz krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym;
- przedstawić automatyzm pracy serca;
- wykazać związek między stylem życia i chorobami układu krążenia (miażdżyca, zawał mięśnia sercowego;
- przedstawić znaczenie badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu krążenia (EKG, pomiar ciśnienia tętniczego);
5. Układ odpornościowy
- przedstawić funkcje elementów układu limfatycznego i przedstawić rolę limfy;
- rozróżnić odporność wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą) oraz komórkową i humoralną;
- opisać sposoby nabywania odporności swoistej (czynny i bierny);
- przedstawić narządy i komórki układu odpornościowego człowieka;
- przedstawić rolę mediatorów układu odpornościowego w reakcji odpornościowej (białka ostrej fazy, cytokiny);
- wyjaśnić, na czym polega zgodność tkankowa i przedstawić jej znaczenie w transplantologii;
- wyjaśnić istotę konfliktu serologicznego i przedstawić znaczenie podawania przeciwciał anty-Rh;
- analizować zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego (nadmierna i osłabiona odpowiedź immunologiczna) oraz podać sytuacje wymagające immunosupresji (przeszczepy, alergie, choroby autoimmunologiczne);
6. Układ nerwowy
- wyjaśnić istotę powstawania i przewodzenia impulsu nerwowego;
- wykazać związek między budową neuronu a przewodzeniem impulsu nerwowego;
- przedstawić działanie synapsy chemicznej, uwzględniając rolę przekaźników chemicznych, podać przykłady tych neuroprzekaźników;
- przedstawić drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym;
- porównać rodzaje odruchów i przedstawić rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się;
- przedstawić budowę i funkcje mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów człowieka;
- przedstawić rolę autonomicznego układu nerwowego w utrzymaniu homeostazy oraz podać lokalizacje ośrodków tego układu;
- wyjaśnić wpływ substancji psychoaktywnych, w tym dopalaczy, na funkcjonowanie organizmu;
- przedstawić wybrane choroby układu nerwowego (depresja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona) oraz znaczenie ich wczesnej diagnostyki dla ograniczenia społecznych skutków tych chorób;
7. Zmysły człowieka
- wykazać związek pomiędzy lokalizacją receptorów w organizmie człowieka a pełnioną funkcją;
- wykazać związek między budową i funkcją skóry kręgowców;
- przedstawić rolę skóry w syntezie prowitaminy D;
- wykazać związek nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV z procesem starzenia się skóry oraz zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób i zmian skórnych;
- przedstawić budowę oraz działanie oka i ucha człowieka;
8. Układ hormonalny
- wyjaśnić, w jaki sposób hormony steroidowe i niesteroidowe (pochodne aminokwasów i peptydowe) regulują czynności komórek docelowych;
- podać lokalizacje gruczołów dokrewnych człowieka i wymienić hormony przez nie produkowane;
- wyjaśnić, w jaki sposób koordynowana jest aktywność układów hormonalnego i nerwowego (nadrzędna rola podwzgórza i przysadki);
- wyjaśnić mechanizm sprzężenia zwrotnego ujemnego na osi podwzgórze – przysadka – gruczoł (hormony tarczycy, kory nadnerczy i gonad);
- przedstawić antagonistyczne działanie hormonów na przykładzie regulacji poziomu glukozy i wapnia we krwi;
- wyjaśnić rolę hormonów w reakcji na stres u człowieka;
- przedstawić rolę hormonów w regulacji tempa metabolizmu;
- określić skutki niedoczynności i nadczynności gruczołów dokrewnych;
9. Układ wydalniczy
- przedstawić związek między budową i funkcją narządów układu moczowego człowieka;
- przedstawić proces tworzenia moczu u człowieka oraz wyjaśnić znaczenie regulacji hormonalnej w tym procesie;
- analizować znaczenie badań diagnostycznych w profilaktyce chorób układu moczowego (badania moczu);
10. Układ rozrodczy
- przedstawić budowę i funkcje narządów układu rozrodczego męskiego i żeńskiego człowieka;
- przedstawić rolę błon płodowych w rozwoju zarodkowym owodniowców;
- analizować proces gametogenezy u człowieka i wskazać podobieństwa oraz różnice w przebiegu powstawania gamet męskich i żeńskich;
- przedstawić przebieg cyklu menstruacyjnego, z uwzględnieniem działania hormonów przysadkowych i jajnikowych w jego regulacji;
- przedstawić rolę syntetycznych hormonów (progesteronu i estrogenów) w regulacji cyklu menstruacyjnego;
- przedstawić przebieg ciąży z uwzględnieniem funkcji łożyska;
- analizować wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na przebieg ciąży;
- wyjaśnić istotę i znaczenie badań prenatalnych;
- przedstawić etapy ontogenezy człowieka, uwzględniając skutki wydłużającego się okresu starości;
P.S: Materiału jest sporo, ale dla chcącego nic trudnego:)
Gdyby jednak potrzebna była pomoc, to zapraszam na moje interaktywne lekcje online
>>> KLIKNIJ TU, aby sprawdzić szczegóły <<<
Pozdrawiam Ania
Nazywam się Ania Gajos i od 6 lat współtworzę Powtórkę z biologii. Z wykształcenia jestem nauczycielem biologii i pomagam uczniom w przygotowaniach do matury z biologii. Z moich lekcji online skorzystały już tysiące osób i dziś możesz spotkać ich na uczelniach zarówno w Polsce jak i za granicą 😉 Jeśli więc chcesz nauczyć się biologii i dobrze przygotować do matury to zapraszam do skorzystania z moich lekcji.
Zobacz inne artykuły z tego numeru
Brak komentarzy