Od kiedy przygotowuję maturzystów do matury, a robię to już kilkanaście lat, co roku zauważam, że uczniowie mają ten sam dylemat. Nie wiedzą z czego uczyć się do matury z biologii. Czy wybrać vademecum czy może jednak podręcznik? Moja odpowiedź jest zawsze taka sama: jeśli chcesz się uczyć od zera to lepszym wyborem jest podręcznik, ale jeśli chcesz przypomnieć lub powtórzyć sobie materiał to wybierz vademecum albo repetytorium.

W 2025/26 roku matura będzie opierałą się o uproszoną podstawę programową w formule 2023 i każdy chce, aby jego publikacje były do niej dostosowane. Wydawnictwa zatem prześcigają się w wypuszczaniu na rynek swoich zaktualizowanych propozycji. Które z repetytoriów są dobre? Czy za napisem „Nowa Formuła” na okładce rzeczywiście idą realne i użyteczne zmiany dla maturzysty czy może opira się tylko na dodaniu chwytnego sloganu na okładce?

W tym artykule przedstawię Ci moją opinię na temat najnowszego wydania vademecum „Teraz Matura” z biologii od wydawnictwa Nowa Era. Ponadto pokażę Ci podobieństwa i różnice pomiędzy tym wydaniem, a jego starszym odpowiednikiem dostosowanym do matury w formule 2015/22.

 

Vademecum czy podręcznik – co lepsze do nauki przed maturą z biologii?

 

Zanim przejdę do szczegółowej recenzji, warto odpowiedzieć na podstawowe pytanie, które zadaje sobie wielu maturzystów: czy lepiej uczyć się z vademecum czy z podręcznika?

• Podręcznik – doskonały wybór, gdy dopiero zaczynasz naukę danego materiału. Zawiera szersze wyjaśnienia, więcej przykładów i szczegółowe omówienie procesów biologicznych. Wymaga jednak więcej czasu.

 

• Vademecum/repetytorium – idealne do powtórek i usystematyzowania wiedzy. Zawiera skondensowane informacje, często w formie schematów, tabel i list. Pozwala szybko przypomnieć sobie najważniejsze zagadnienia.

 

Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie obu podejść: nauka z podręcznika, a potem powtórki z vademecum. Jeśli jednak czas nagli (a do matury zazwyczaj zostaje go niewiele), vademecum może okazać się bardziej praktycznym wyborem

 

Vademecum „Teraz Matura” Informacje techniczne:

 

Format, objętość i jakość wykonania

 

• Format książki jest niestandardowy, większy niż B5 ale mniejszy niż A4. Może to stwarzać problemy podczas przenoszenia książki w plecaku jak i też ustawienia jej na półce.

 

• Objętość książki to 527 stron, na których znajdziesz najważniejsze, według autorów, zagadnienia z biologii wymagane na maturze w formule 2023. W starszym wydaniu było tych stron 516.

 

• Jakość papieru jest troszkę niższa niż w poprzednim wydaniu. Co prawda nadal papier jest kredowy lecz ewidentnie o niższej gramaturze, przez co nasze dodatkowe zapiski czy podkreślenia mogą przebijać przez strony.

 

• Książka zawiera 3 taśmowe zakładki w różnych kolorach. W poprzednim wydaniu było ich 4.

 

Elementy cyfrowe i QR kody

 

W nowej wersji vademecum znajdują się QR kody umożliwiające połączenie z dedykowaną, cyfrową aplikacją. W aplikacji znajdują się filmy z doświadczeniami i animacjami. Dostęp do aplikacji jest przez rok od momentu uruchomienia kodu dostępu.

Umieszczone są one na obszernych marginesach, na których znajdują się również znaczniki do treści, które często pojawiały się na maturze. Teoretycznie fajny pomysł, ale wprowadzenie tak obszernego marginesu wymusiło zwiększenie gabarytów książki, przez co korzystanie z niej jest mniej wygodne.

 

 

Zawartość merytoryczna vademecum – mocne i słabe strony

 

Jakość opracowania materiału

 

Pod względem merytorycznym jest to jedno z lepszych tego typu repetytoriów. Zagadnienia są tutaj przedstawione w sposób przystępny i zwięzły, w czym pomagają liczne punktatory. W książce znajdziesz bardzo dużo przydatnych tabel i wykresów. Dużo jest także schematycznych ilustracji, które na tle podręczników są bardziej ujednolicone.

Co szczególnie wyróżnia vademecum:

• Przejrzyste tabele i wykresy porządkujące informacje
• Schematyczne, ujednolicone ilustracje (łatwiejsze w interpretacji niż zróżnicowane grafiki z podręczników)
• Logiczny układ treści, zachowujący ciągłość między zagadnieniami
• Mniej błędów merytorycznych w porównaniu z podręcznikami

 

Mikrofotografie i ilustracje

 

W najnowszym wydaniu tego vademecum jest mniej mikrofotografii w porównaniu z poprzednim. To spory minus, ponieważ umiejętność analizy takich zdjęć oraz odnajdowanie na nich poszczególnych struktur jest wymagana na maturze w formule 2023.

Dodatkowo, analizując najnowsze arkusze CKE, łatwo zauważyć, że mikrofotografia wypiera schematyczne rysunki i zastępuje je w zadaniach maturalnych. Można zatem było pokusić się o umieszczenie większej ilości mikrofotografii.

 

Błędy i nieścisłości

 

W vademecum jest znacznie mniej błędów niż w podręcznikach. To oczywiście jest duży plus, ale z drugiej strony, nieścisłości które były w starym wydaniu, nie zostały skorygowane i nadal mogą wprowadzać w błąd.

 

Kompozycja

 

Zagadnienia poukładane są w logiczną całość, zresztą podobnie jak w starszej wersji. Dokonano jedynie lekkich modyfikacji. Na przykład informacje zapisane w poprzedniej wersji w sposób ciągły, obecnie są rozdzielone punktorami. W niektórych przypadkach dokonano także przestawienia tabel i wykresów. Obecnie znajdują się po prostu czasem nieco wcześniej, a czasem trochę później.

 

Zmniejszona czcionka podstawowa

 

Wielkość czcionki została nieznacznie zmniejszona, a cała książka jest grubsza niż jej poprzednie wydanie. Sugerowałoby to większą ilość treści, ale niestety oprócz doświadczeń zbyt wiele nowych materiałów się nie pojawiło. A szkoda, bo obecna formuła matury z biologii jest bardziej obszerna treściowo niż wcześniejsza i powinno się to przełożyć na zaaktualizowane vademecum. Co zatem zostało dodane i zabrało sporo miejsca? Szeroki margines z QR kodami, o którym wspomniałem wcześniej.

 

Czy vademecum Teraz Matura jest dobrze dostosowane do nowej formuły matury?

 

Wydawnictwo Nowa Era deklaruje na okładce książki, że jest to vademecum przystosowane do wymagań CKE na rok 2025 i 2026. Czy jest tak w istocie? Moim zdaniem nie do końca.

 

Niedopasowane treści

 

Jeśli trzymamy się założenia, że jest to książka dla uczniów piszących maturę w 2025 i 26 roku z zawężonymi wymaganiami, to po dokładnej analizie treści, mogę stwierdzić, że jest dość dużo informacji dotyczących zagadnień, które zostały wykreślone tym rocznikom. Dodatkowo jest sporo treści ogólnie wykraczających poza podstawę programową, jak chociażby typy kwiatostanów.

Natomiast jeśli przyjmiemy, że to vademecum jest przeznaczone dla maturzystów, którzy będą zdawać maturę z biologii w kolejnych latach, to okazuje się, że wiele treści wymaganych w podstawie programowej po prostu w tej książce brakuje. Nie ma na przykład ogólnych informacji dotyczących gąbek czy wijów. Kolejnym przykładem jest brak charakterystyki wpływu fitohormonów. W vademecum scharakteryzowane są tylko auksyny i etylen, a pominięto informacje o innych hormonach roślinnych, które również są wymagane w podstawie programowej.

 

Elementy dodatkowe w vademecum „Teraz Matura”

 

Notatka i zadania CKE

 

• Notatka – znajduje się na końcu każdego z działów i należy ją samodzielnie uzupełnić. Najczęściej ma ona postać schematu, tabeli lub małej mapy myśli.

 

• Zadanie CKE – po każdym rozdziale umieszczone jest jedno zadanie CKE ze wskazówkami jak je poprawnie rozwiązać. Dodatkowo po takim zadaniu znajduje się też zadanie analogiczne, gdzie uczeń może się sprawdzić. Niestety w całej książce jest tych zadań dość mało.

 

Słowniczek i planer nauki

 

• Słowniczek przydatnych terminów i indeks – na końcu książki zamieszczony jest słowniczek z przydatnymi terminami biologicznymi. Jest także indeks pojęć, dzięki któremu łatwo i szybko znajdziesz interesujące Cię zagadnienie.

 

• Planer – zamysł bardzo fajny, ale wykonanie nieco gorsze. Dlaczego? Ponieważ doświadczenie podpowiada mi, że zamieszczony tam harmonogram nauki jest nie do końca dobrze rozplanowany. Na powtórki jednych zagadnień zaproponowano za mało czasu, a z kolei na inne, prostsze działy za dużo. Być może taki planer sprawdza się jako zabieg marketingowy, ale nie wnosi on zbyt dużo by podnieść merytoryczną wartość omawianej publikacji.

 

 

Wskazówki dla maturzystów i elementy analizy statystycznej

 

• Wskazówki dla maturzystów – na początku vademecum znajdziesz kilka wskazówek jak uczyć się do matury z biologii, a także garść informacji na temat różnych form mnemotechnik. Takie porady są zawsze na plus, więc fajnie, że autorzy o nich pomyśleli.

 

• Elementy analizy statystycznej – w tym rozdziale przedstawiono w bardzo skrótowy sposób jak analizować dane statystyczne oraz jak posługiwać się parametrami statystycznymi. Te informacje to jedne z nowości jakie będą obowiązywać na maturze z biologii w formule 2023, więc dobrze, że zostały omówione. Szkoda tylko, że autorzy skupili się głównie na definicjach, a nie pokusili się o przedstawienie praktycznego ich zastosowania.

 

Doświadczenia biologiczne

 

Dużym plusem są doświadczenia, które zostały bardzo fajnie opracowane. Zamieszczono tutaj wiele pomocnych schematów obrazujących przebieg doświadczeń. W czytelny sposób zaznaczono hipotezę i problem badawczy, próbę kontrolną i badawczą oraz wyniki danego doświadczenia jak i wnioski z jego przeprowadzenia.

 

 

Czy warto kupić vademecum Teraz Matura z biologii?

 

Dla kogo vademecum będzie najbardziej przydatne

 

Vademecum Nowej Ery jest jednym z lepszych pozycji na obecnym rynku. Świetnie sprawdzi się podczas:

• Systematyzowania wiedzy biologicznej
• Powtórek przed maturą
• Przygotowywania się do zadań z doświadczeniami biologicznymi
• Nauki opartej na schematach i wizualizacjach

 

Szczególnie polecam je uczniom, którzy:

• Potrzebują uporządkowania wiedzy z całego materiału
• Lubią uczyć się z przejrzystych schematów i tabel
• Mają już pewną bazę wiedzy z biologii
• Potrzebują materiału do szybkich, efektywnych powtórek

 

Czy warto wymienić starsze wydanie na nowe?

 

Jeśli posiadasz starsze wydanie tego repetytorium (sprzed 2023roku), to zakup nowego wydania trochę mija się z celem. Wprowadzone aktualności są kosmetyczne i moim zdaniem nie warte ponownego zakupu książki.

Zamiast inwestować w nową wersję, lepiej uzupełnić swoją wiedzę z innych źródeł w zakresie:

• Analizy statystycznej danych biologicznych
• Interpretacji mikrofotografii
• Nowych typów zadań maturalnych
• Brakujących elementów podstawy programowej na lata 2023/2024

 

Alternatywne materiały do nauki biologii na maturę

 

Aby uzupełnić naukę z vademecum, warto sięgnąć po:

• Arkusze maturalne z ostatnich lat wraz z kluczami odpowiedzi
• Zbiory zadań z zadaniami typu maturalnego
• Materiały online z przykładowymi doświadczeniami biologicznymi
• Repetytoria innych wydawnictw, które mogą uzupełnić brakujące elementy
• Podręczniki do biologii rozszerzonej – jako materiał referencyjny dla trudniejszych zagadnień

 

Więcej na temat przydatnych książek do nauki biologii przeczytasz w tym wpisie:

Książki do matury z biologii. Sprawdź podpowiedzi studentów.

 

Podsumowanie recenzji vademecum Teraz Matura z biologii

 

Vademecum „Teraz Matura” z biologii to jedna z lepszych pozycji na obecnym rynku. Świetnie sprawdzi się podczas systematyzowania wiedzy lub powtórek maturalnych. Jeśli ktoś nie posiada takiej książki w domu, to warto rozważyć jej zakup, na pewno będzie przydatna.

Największe zalety to przejrzystość, logiczna struktura i doskonałe opracowanie doświadczeń biologicznych. Do minusów należy zaliczyć zmniejszoną czcionkę, brak niektórych wymaganych elementów podstawy programowej oraz zbyt małą liczbę mikrofotografii.

Mam tylko jedną uwagę – jeśli posiadasz starsze wydanie tego repetytorium, to zakup nowego wydania trochę mija się z celem. Wprowadzone aktualności są kosmetyczne i moim zdaniem nie warte ponownego zakupu książki.

Moja ocena: 7/10 – solidne vademecum do powtórek, ale z pewnymi brakami, które trzeba uzupełnić z innych źródeł.

 

Nazywam się Ania Gajos i od 8 lat współtworzę Powtórkę z biologii. Z wykształcenia jestem nauczycielem biologii i pomagam uczniom w przygotowaniach do matury z biologii. Z moich lekcji online skorzystały już tysiące osób i dziś możesz spotkać ich na uczelniach zarówno w Polsce jak i za granicą 😉 Jeśli więc chcesz nauczyć się biologii i dobrze przygotować do matury to zapraszam do skorzystania z moich lekcji.